Bùng phát dịch tả lợn châu Phi tại các hộ chăn nuô;i nhỏ, lẻ
Có thể nói, dịch bệnh trê;n gia súc, gia cầm, đặc biệt là các loại bệnh về lợn đang trở thành nỗi ám ảnh thường trực với các cơ sở, người chăn nuô;i và hàng triệu người tiê;u dùng trong cả nước. Nếu cuối năm 2016, đầu năm 2017, dịch lợn tai xanh đã khiến cho ngành chăn nuô;i và người nuô;i lợn một phen “thất điê;n”, “bát đảo” thì sau một thời gian tạm lắng, đầu năm 2019, dịch tả lợn châu Phi (DTLCP) lại bùng phát và lan rộng, khiến ngành chăn nuô;i một lần nữa lao đao.
Có thể nói, dịch bệnh trê;n gia súc, gia cầm, đặc biệt là các loại bệnh về lợn đang trở thành nỗi ám ảnh thường trực với các cơ sở, người chăn nuô;i và hàng triệu người tiê;u dùng trong cả nước. Nếu cuối năm 2016, đầu năm 2017, dịch lợn tai xanh đã khiến cho ngành chăn nuô;i và người nuô;i lợn một phen “thất điê;n”, “bát đảo” thì sau một thời gian tạm lắng, đầu năm 2019, dịch tả lợn châu Phi (DTLCP) lại bùng phát và lan rộng, khiến ngành chăn nuô;i một lần nữa lao đao.
Ảnh minh họa, nguồn Internet
Theo Tổ chức Thú y thế giới (OIE), dịch tả lợn châu Phi là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus gây ra, lây lan nhanh trê;n loài lợn. Bệnh xảy ra ở thời kỳ sinh trưởng và mọi giống lợn, tỷ lệ chết lê;n đến 100%. Tại Việt Nam, mặc dù đã được cảnh báo và áp dụng các biện pháp ngăn chặn, nhưng bệnh dịch tả lợn châu Phi vẫn xâm nhiễm vào nước ta. Khô;ng những thế, bệnh dịch tả lợn châu Phi còn có xu hướng lây lan ra diện rộng trong thời gian ngắn. Sau hơn 2 tháng, kể từ khi phát hiện ổ dịch đầu tiê;n, đến nay (tính đến ngày 5/4/2019), dịch tả lợn châu Phi đã xuất hiện tại 23 tỉnh, thành phố trê;n cả nước, trong đó tập trung chủ yếu ở khu vực miền Bắc và miền Trung; tổng số lợn mắc bệnh phải tiê;u huỷ là trê;n 85.000 con, gây thiệt hại nặng nề cho ngành chăn nuô;i. Bộ Nô;ng nghiệp và Phát triển nô;ng thô;n dự báo, dịch tả lợn châu Phi có thể sẽ bùng phát và lan rộng trê;n phạm vi cả nước do thời tiết có nhiều diễn biến bất lợi, do người dân chủ quan và khô;ng áp dụng triệt để các biện pháp phòng, chống dịch bệnh…
Theo số liệu của Cục Chăn nuô;i - Bộ Nô;ng nghiệp và Phát triển nô;ng thô;n, cả nước hiện có khoảng 2,5 triệu hộ chăn nuô;i lợn với tổng đàn khoảng 28 triệu con. Trong số này chỉ có hơn 10.000 trang trại chăn nuô;i có quy mô; tổng đàn lớn, còn lại phần lớn là các hộ chăn nuô;i nhỏ, lẻ. Báo cáo của Cục Thú y - Bộ Nô;ng nghiệp và Phát triển nô;ng thô;n cho biết, khi xem xét thực tế các ổ dịch tả lợn châu Phi (ASF) đã xuất hiện tại Việt Nam thì 100% dịch bệnh trê;n đàn vật nuô;i bùng phát đều xuất phát từ các hộ chăn nuô;i nhỏ, lẻ. Trong khi đó, các trang trại có quy mô; lớn đều khô;ng bị ảnh hưởng do áp dụng nghiê;m ngặt các biện pháp phòng, chống dịch. Theo Cục Thú y, nguyê;n nhân phổ biến nhất khiến dịch tả lợn châu Phi bùng phát là một số người chăn nuô;i, thương lái chưa nhận thức được đầy đủ tính chất nguy hiểm của dịch, vì lợi ích trước mắt nê;n đã có hiện tượng bán chạy lợn ốm, lợn chết, vận chuyển, giết mổ tiê;u thụ lợn bệnh, lợn nghi mắc bệnh. Điều này dẫn tới dịch bệnh lây lan nhanh trê;n diện rộng. Bê;n cạnh đó, vi rút dịch tả lợn châu Phi có khả năng tồn tại lâu trong lợn bệnh, các sản phẩm lợn bệnh, cũng như trong mô;i trường và dụng cụ chăn nuô;i. Trong khi đó, phần lớn vẫn là các hộ chăn nuô;i nhỏ, lẻ; mật độ chăn nuô;i cao, chăn nuô;i lợn đan xen trong các khu dân cư nê;n khó hoặc khô;ng thường xuyê;n thực hiện đầy đủ các biện pháp vệ sinh phòng bệnh. Đây là một trong những lý do khiến trong một thời gian ngắn tốc độ dịch tả lợn châu Phi đã lan ra 23 tỉnh, thành phố. Một nguyê;n nhân nữa là qua các kết quả điều tra tại ổ dịch ở Hà Nội, Thái Bình, Hưng Yê;n cho thấy, các chủ hộ chăn nuô;i đã xin thức ăn thừa từ bếp ăn cô;ng nghiệp, nhà hàng, quán ăn và đem về cho lợn ăn mà khô;ng qua xử lí nhiệt, dẫn tới mầm bệnh phát tán ra diện rộng. Ngoài ra, một số cán bộ trong quá trình tham gia xử lý tiê;u huỷ lợn bệnh khô;ng vệ sinh triệt để; các dụng cụ sử dụng trong chăn nuô;i chưa được vệ sinh, phun thuốc sát trùng đầy đủ cũng là một trong những nguyê;n nhân gây bệnh.
Mặc dù bị ảnh hưởng bởi dịch tả lợn châu Phi, nhưng các chỉ tiê;u tăng trưởng của sản xuất chăn nuô;i quý I/2019 vẫn tăng trưởng khá so với cùng kỳ năm 2018. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê;, đàn lợn cả nước trong tháng 3/2019 vẫn tăng 2,5% so với cùng kỳ năm trước, sản lượng thịt lợn hơi xuất chuồng đạt hơn 1 triệu tấn, tăng 3,2%. Tuy nhiê;n, trong các quý tiếp theo, số lượng đàn lợn dự báo sẽ bị giảm do dịch bệnh gây ra buộc phải tiê;u hủy và khả năng giá thịt lợn sẽ tăng cao. Trong khi đó, người chăn nuô;i e ngại và khô;ng tái đàn trong thời điểm dịch tả lợn châu Phi chưa được khống chế.
Để bù đắp lượng thịt lợn được dự báo sẽ bị thiếu hụt trong thời gian tới, Cục Chăn nuô;i đã xây dựng kịch bản để ứng phó cho vấn đề này. Cụ thể, ngành sẽ thay đổi cơ cấu chăn nuô;i, trong đó ngành chăn nuô;i lợn sẽ đẩy mạnh phát triển chăn nuô;i trang trại. Đồng thời, tập trung vào con giống để khi nô;ng dân có nhu cầu tái đàn sẽ có đủ giống đáp ứng. Bê;n cạnh đó, ngành chăn nuô;i sẽ tăng chăn nuô;i gia cầm lê;n 7% (trước là 6%), bò thịt tăng lê;n 5% (trước là 4%), tăng lượng đánh bắt thuỷ sản, đảm bảo bù đắp được lượng thịt lợn thiếu hụt trong thời gian tới.
Chăn nuô;i an toàn sinh học - giải pháp tối ưu
Theo Bộ Nô;ng nghiệp và Phát triển nô;ng thô;n, dịch tả lợn châu Phi đã xuất hiện trê;n thế giới gần 100 năm, đến nay đã có 59 quốc gia thô;ng báo xuất hiện dịch và phần lớn vi rút dịch tả lợn châu Phi vẫn lưu hành ở các nước này. Hiện, các tổ chức quốc tế vẫn chưa tìm ra vắc xin phòng bệnh cũng như thuốc đặc trị chữa bệnh. Vì vậy, để ngăn chặn sự lây lan và kiểm soát dịch bệnh, giải pháp tối ưu hiện nay là chăn nuô;i an toàn sinh học, khô;ng để vi rút dịch tả lợn châu Phi xâm nhiễm vào các trang trại lớn chăn nuô;i chất lượng cao, cô;ng nghệ cao. Theo đó, chăn nuô;i an toàn sinh học bao gồm một hệ thống biện pháp tổ chức quản lý và khoa học kỹ thuật chăn nuô;i thú y, bảo đảm cho cơ thể sống của động vật phát triển bình thường theo quy luật của sự sống, cách ly với các mầm bệnh vi khuẩn, virus và các tác nhân sinh vật gây bệnh khác để có sản phẩm con giống, nguồn thực phẩm sạch bệnh. Khi vật nuô;i bị bệnh phải được điều trị triệt để, diệt hết mầm bệnh, khi con vật bị ốm chết, phải xử lý tiê;u diệt mầm bệnh khô;ng để lây lan.
Qua một thời gian xảy ra dịch bệnh, Bộ Nô;ng nghiệp và Phát triển nô;ng thô;n cho biết, tất cả các cơ sở chăn nuô;i an toàn sinh học đều khô;ng bị nhiễm bệnh dịch tả lợn châu Phi. Do vậy, cần phải tổ chức chăn nuô;i tốt, đặc biệt là áp dụng các biện pháp an toàn sinh học và đây chắc chắn sẽ là một trong những giải pháp tối ưu trong tương lai. Bê;n cạnh đó, các địa phương cũng cần áp dụng đồng bộ các giải pháp an toàn sinh học từ khâu vệ sinh, giám sát, phát hiện, xử lý... đảm bảo đúng quy trình phòng, chống dịch đã ban hành.
Tuy nhiê;n việc áp dụng chăn nuô;i an toàn sinh học đối với các hộ chăn nuô;i nô;ng hộ (chiếm 60%) còn có những bất cập bởi khoảng cách chuồng trại rất gần nhau, lại xen kẽ giữa các khu dân cư... khiến việc kiểm soát dịch bệnh khó khăn hơn. Để thực hiện chăn nuô;i an toàn sinh học, người chăn nuô;i nô;ng hộ phải đáp ứng được hệ thống chuồng trại đảm bảo yê;u cầu phòng, chống được các loại dịch bệnh trong chăn nuô;i. Có nghĩa là phải có khu chăn nuô;i riê;ng biệt, tách biệt khu dân cư để đảm bảo rằng người và đàn vật nuô;i khô;ng thể ra vào dễ dàng như tình trạng hiện nay ở khu vực nô;ng thô;n. Các nô;ng hộ phải thực hiện nghiê;m ngặt quy trình, quy phạm về chăn nuô;i an toàn sinh học, kiểm soát thức ăn, nhất là thức ăn thừa, khô;ng nê;n tận dụng mà có thể chuyển sang làm phân bón. Hoặc nếu dùng thì phải xử lý nhiệt, bởi khi xử lý nhiệt ở 1000C, tất cả các vi rút của mọi loại bệnh đều có thể bị tiê;u diệt. Còn khi đã vào khu chăn nuô;i là phải có hố vô;i sát trùng, đây là biện pháp phòng dịch đơn giản nhất; đồng thời, thường xuyê;n vệ sinh, tiê;u độc, khử trùng hàng tuần, hàng tháng.
Hiện nay, giải pháp đang được thực hiện là phun thuốc từ trong chuồng trại phun ra để tránh tình trạng mầm bệnh từ bê;n ngoài xâm nhiễm vào chuồng trại. Bê;n cạnh đó, hạn chế người đi ra vào khu chăn nuô;i và phải mặc áo bảo hộ... Các biện pháp này khô;ng chỉ áp dụng ở các trang trại mà ngay cả các hộ chăn nuô;i nô;ng hộ cũng phải áp dụng thì mới hạn chế được nguy cơ dịch bê;nh lây lan.
Ngoài ra, người chăn nuô;i phải tiê;m phòng cho đàn vật nuô;i đầy đủ các loại vắc xin đúng theo quy định. Nước uống cho đàn vật nuô;i cũng phải sử dụng nguồn nước riê;ng, nước máy là tốt nhất hoặc là nước giếng. Đối với con giống, hoặc là người chăn nuô;i tự túc được thì tốt hoặc phải mua con giống có nguồn gốc rõ ràng ở các cơ sở có uy tín, được tiê;m phòng đầy đủ. Đối với các ổ dịch đã xuất hiện, nếu sau 30 ngày khô;ng còn dịch, người chăn nuô;i mới được tái đàn và chỉ tái đàn khoảng 10%, khô;ng tái đàn ồ ạt. Sau 1 tháng, nếu dịch bệnh khô;ng phát sinh, sẽ thực hiện tái đàn tiếp.
Đối với các doanh nghiệp chăn nuô;i lớn, phải rà soát tổng thể các biện pháp an toàn sinh học của mình, đảm bảo cao nhất về cơ sở vật chất; quy trình kỹ thuật; tổ chức sản xuất, xử lý mô;i trường để đảm bảo an toàn tuyệt đối. Hiện nay, mô; hình chăn nuô;i an toàn sinh học đang được một số doanh nghiệp, tập đoàn lớn như CP, Dabaco, Masan… thực hiện rất tốt. Thực tế, các trang trại chăn nuô;i có quy mô; lớn này đều khô;ng bị các loại dịch bệnh xâm nhiễm bởi họ thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch bệnh rất nghiê;m ngặt.
Chia sẻ kinh nghiệm phòng, chống dịch bệnh, tập đoàn Masan cho biết, sau khi có thô;ng tin cảnh báo về bệnh dịch tả lợn châu Phi, tập đoàn đã tăng cường các giải pháp để kiểm soát dịch bệnh. Quá trình sản xuất thức ăn từ nhà máy đến khu chăn nuô;i của tập đoàn đều sử dụng xe có bạt che phủ kín và sát trùng để đảm bảo thức ăn khô;ng tiếp xúc với mô;i trường bê;n ngoài. Bê;n cạnh đó, tất cả các trang trại của tập đoàn khô;ng nhập con giống bê;n ngoài mà tự cung ứng giống trong trang trại, đảm bảo vòng quay của con giống từ lợn con, lợn thịt đến lợn hậu bị. Khi có bệnh dịch, tập đoàn đã nâng mức cho Ban điều hành nhà máy giết mổ ở mức cảnh báo đỏ, khô;ng cho những người khô;ng phận sự tiếp cận với khu chế biến.
Còn tại cô;ng ty CP Chăn nuô;i CP Việt Nam, ngay từ khi Trung Quốc cô;ng bố phát hiện DTLCP, cô;ng ty đã thiết lập các vành đai chống dịch từ xa, từ tìm hiểu cơ chế chính sách của Nhà nước khi bùng phát dịch, đến tìm hiểu cộng đồng, truyền thô;ng. Đối với trang trại chăn nuô;i cần phải có tường bao quanh. Trong trang trại, cần thắt chặt việc tuân thủ tuyệt đối các quy trình phòng chống dịch tả lợn châu Phi. Đồng thời, cô;ng ty cũng nghiê;n cứu, biê;n soạn các tài liệu tuyê;n truyền cho toàn bộ nhân viê;n trong cô;ng ty, cũng như các trại chăn nuô;i của cô;ng ty hiểu thế nào về dịch tả lợn châu Phi, trong đó nê;u bật tính chất nguy hiểm, các con đường lây lan của dịch bệnh, để từ đó rút ra những nguy cơ cần quan tâm phòng tránh.
Cũng là một “ô;ng lớn” trong ngành chăn nuô;i, hiện Hợp tác xã chăn nuô;i Hòa Mỹ, xã Vạn Thái, huyện Ứng Hòa đang nuô;i hơn 20.000 con lợn. Để phòng chống dịch bệnh, HTX đã thực hiện khá đồng bộ các khâu phòng chống dịch ngay từ ban đầu, như tiê;m phòng tăng sức đề kháng cho đàn lợn, rắc vô;i bột, phun thuốc sát trùng… Đây là các giải pháp giảm thiểu nguy cơ xâm nhiễm dịch tả lợn châu Phi. Ngay khi dịch xâm nhập vào Việt Nam, đơn vị đã thực hiện chế độ cấm trại với phương châm“nội bất xuất, ngoại bất nhập”. Cô;ng nhân của trại khô;ng ra khỏi khu vực trại nuô;i và thực hiện “4 tại chỗ” (ăn, ngủ, vệ sinh, lao động) để hạn chế tối đa các nguồn lây nhiễm bệnh dịch. Bê;n cạnh đó, đơn vị thường xuyê;n phun thuốc sát trùng khu vực chuồng nuô;i 3 lần/ngày, phun khu vực xung quanh, bê;n ngoài trang trại 2 lần/ngày...
Như vậy, kinh nghiệm của các doanh nghiệp, tập đoàn đi đầu trong ngành chăn nuô;i cho thấy, chăn nuô;i an toàn sinh học chính là giải pháp tối ưu nhất nhằm phòng chống và kiểm soát dịch bệnh. Bê;n cạnh đó, việc tổ chức chăn nuô;i theo chuỗi liê;n kết, khép kín là yê;u cầu tất yếu nhằm kiểm soát an toàn vệ sinh thực phẩm, thị trường và dịch bệnh, đồng thời góp phần cơ cấu lại ngành chăn nuô;i để hội nhập, nâng cao khả năng cạnh tranh của ngành trong thời gian tới./.
Thu Hường
Trang web giải trí điện tử danh tiếng PS